Xưa kia Thánh Cô là con vua Đế Thích ngự trên Thiên Đình với danh xưng Sơn Tinh Công Chúa ngày ngày ở trong kim môn điện ngọc kề cận Thánh Mẫu và Vua Cha. Lúc ấy tại đất Nho Quan có vị quan lang họ Hà gốc người Mường nức tiếng từ tâm thường xuyên phát thuốc chữa bệnh cho dân nghèo, tiếng lành đồn xa khắp nơi mến mộ. Tuy nhiên ông và phu nhân không tránh khỏi muộn phiền khi tuổi tác đã ở bờ dốc bên kia mà vẫn chưa có lấy người con để an dưỡng sau này. Ngày kia, ông bà lo hương khói khấn vái Trời Phật lo bề cầu tự. Tiên thánh chứng tâm đã sai Công Chúa Sơn Tinh giáng trần làm con ông bà để họ được hưởng cái phúc bấy lâu gieo trồng. Sau đó bà thụ tiên thai, 9 tháng 10 ngày thì thai sinh ra cô con gái có nhan sắc phúc hậu hơn người, lúc cô chào đời có đôi chim khách lượn vòng hót vang không ngừng.
Không lâu sau ông bà dời về Cao Phong sinh sống, vùng núi non hiếm nước sạch mà dùng, mỗi ngày cô phải cùng dân làng xuống chân núi Đầu Rồng mà gánh nước từ suối thần về giúp cha mẹ già. Lúc cô tuổi đôi mươi dung mạo như lan huệ chớm nở, da trắng như ngọc tuyết, môi đỏ tựa bồ quân lại eo thắt lưng ong, giọng nói ngọt ngào khiên bao trai tráng si mê nhưng cô chẳng mảy may để ý. Một lần kia trên đường mang nước suối về nhà cô gặp bà cụ nằm bên gốc cây dường như sức khoẻ bà đã suy kiệt, thế nhưng nhiều người vô tâm vẫn mặc bà nằm đấy. Cô nhìn thấy bà lão già yếu cũng như mẹ mình mai sau đã động lòng đỡ bà dậy, chăm nước đút cơm cho bà dưỡng sức. Vừa lúc ấy lão bà đứng dậy bước lên mây ngàn, cây cỏ hướng về phía bà rồi bỗng dưng cụ già hoá thành vị Thánh phúc hậu mà truyền rằng: “Ta chính là Lê Mại Đại Vương Thượng Ngàn Thánh Mẫu, trước kia con vâng lệnh Vua Cha xuống phàm ban phúc cho người có tâm, nay ta thấy con ngoan ngoãn, đã làm tốt những điều Thiên Đình giao cho, trách nhiệm của con đã hoàn thành, nay ta muốn con cùng ta về cõi Tiên để độ trì muôn dân.” Nói rồi Mẫu ban cho cô cây trượng khắc long đầu của Người rồi bay đi. Cô mang gậy về gìn giữ, vài ngày sau thì thác hoá về Trời.
Khi về Tiên, Cô được Mẫu ban cho phép thuật tài ba. Cô đứng ngôi thứ hai trong Tứ Phủ Thánh Cô, người đời tôn xưng Cô Đôi Thượng Ngàn. Cô ngao du khắp chốn non ngàn sơn cước, lúc thì dạy người dân vùng cao tiếng nói để trao đổi kết tình thâm giao, lúc nhàn hạ thì ca múa vang lừng trên sườn dốc Bò, lúc lại hiện ra thiếu nữ dịu dàng trổ tài thơ phú với các nho sinh. Cô Đôi là Tiên Cô coi sóc kho lộc của Nhạc Phủ, ai là người có tâm thành thì Cô sẽ chứng tri ban tài tiếp lộc cho phú quý vinh hoa. Nếu kẻ nào xấc xược vô phép với Cô sẽ bị phép Cô bắt đền rất nặng. Cô rất linh thiêng thường hay ngự về ghế đồng phát kim ngân tài lộc cho dân, Cô cũng hay giữ quyền chấm lính nhận đồng Tứ Phủ. Thánh Cô về đồng mặc áo màu xanh, đầu vấn khăn vành dây cài thêm hai bông hoa tươi rất mỹ miều, cô dâng hương khai quang rồi sẽ múa mồi soi sáng bản điện, hái quả lộc ban cho đệ tử.
