Ở một đô thành nọ, nhà vua có ba nàng công chúa “mỗi người một vẻ mười phân vẹn mười”. Nhưng xinh đẹp nhất lại là cô em út Psyche. Nàng đẹp tới nỗi đàn ông mọi miền nô nức kéo tới chiêm ngưỡng và tặng nàng vật phẩm. Họ say đắm nàng, sùng kính nàng đến nỗi quên cả tế lễ nữ thần Venus (Hy Lạp: Aphrodite). Chưa kể họ còn phạm thượng đến vị nữ thần của Sắc đẹp khi cho rằng nhan sắc của Psyche còn đẹp hơn bà. Chuyện đến tai Venus, bà tức giận sai con trai Cupid (Hy Lạp: Eros) tới trừng phạt Psyche bằng cách bắn mũi tên trúng nàng, để nàng phải yêu một con quái vật kinh tởm nhất.
Nhưng khi Cupid tìm đến nàng Psyche, thì trớ trêu thay, vị thần Tình yêu đã trúng tiếng sét ái tình. Như thể chàng đã trúng chính mũi tên của mình mà đem lòng yêu nàng Psyche xinh đẹp và duyên dáng ngay lúc đó.
Bấy giờ hai người chị của Psyche đã yên bề gia thất, trong khi nàng mặc cho bao lời cầu hôn đều chẳng đoái hoài, khiến cha mẹ nàng lo lắng khôn cùng. Họ cầu khẩn thần Apollo, và vị thần được Cupid khẩn nài giúp đỡ từ trước, phán với nhà vua và vương hậu rằng: “Psyche sẽ có một người chồng, chàng sẽ đón nàng vào đêm khuya khi nàng mặc đồ tang và một mình lên đỉnh đồi chờ đợi. Nếu không làm theo, tai họa sẽ giáng lên đầu vương quốc”.
Nàng Psyche vì lo cho vận mệnh của vương quốc, đành lòng thực hiện. Đêm khuya, nàng bịn rịn chia tay mẹ cha và hai chị rồi lên đỉnh đồi chờ đợi, cho đến khi thần gió tây Zephyr ru nàng say ngủ. Tỉnh dậy nàng đã thấy mình ở bên một tòa lâu đài uy nghi lộng lẫy, không một bóng người. Ở đó có một giọng nói dịu dàng mời nàng ăn, giục nàng tắm, ru nàng ngủ, khiến nàng nghĩ thầm người chồng vô hình của mình ắt phải là một con người vô cùng lịch thiệp. Chàng đến mỗi đêm khi nàng ngủ say, âu yếm nàng, rồi rời đi mỗi khi trời sáng.
Ở lâu giữa tòa lâu đài vắng vẻ, nàng bỗng nhớ hai người chị. Nàng khẩn nài chồng cho phép họ đến thăm, và Cupid bằng lòng, với điều kiện nàng không được nghe họ xúi tìm cách biết mặt chồng, bởi ngày đó sẽ là ngày chàng phải xa nàng vĩnh viễn. Vậy là rạng sáng, thần Zephyr đưa hai chị đến thăm Psyche trong một ngày. Không thấy em rể đâu, họ thắc mắc, nhưng thấy cô em được sống phú quý giàu sang họ đâm sinh lòng ghen tị và bùng lên một âm mưu nham hiểm. Tối hôm đó họ trở về, nhưng ít lâu sau, Psyche lại đòi gặp lại hai chị. Lần này họ đến và thì thầm vào tai Psyche những lời dọa nạt, rằng chồng em là một con yêu quái nên mới không dám ra mặt tiếp chúng tôi, rằng em phải giấu đèn và dao trong phòng để nhân lúc hắn ngủ say hãy đâm một nhát cho hắn hiện nguyên hình.
Psyche bán tín bán nghi, đêm hôm đó nhân lúc chồng ngủ say, nàng đốt nến quay ra nhìn chàng. Bấy giờ nàng kinh ngạc chứng kiến trước mặt là một chàng trai tuấn tú, trẻ trung và cường tráng. Đôi tay nàng run rẩy khi ghé ngọn đèn dầu sát gương mặt chàng để nhìn cho rõ, đến nỗi đánh rơi dầu nóng cháy bỏng lên vai chàng. Cupid giật mình tỉnh dậy, và bởi Psyche đã không giữ lời, không tin tưởng và trung thực, chàng vụt đi như một làn gió.
Psyche hốt hoảng nhận ra sai lầm, nức nở đuổi theo chàng nhưng không kịp. Thần Pan đã cho nàng biết chồng nàng chính là vị thần Tình yêu. Còn hai cô chị xấu xa khi biết chuyện, hí hửng bảo nhau trèo lên vách đá xin thần Zephyr đưa tới làm vợ thần Cupid. Cả hai cô chị ngã vực chết thảm trong nỗ lực điên cuồng.
Trong khi đó Cupid mang vết bỏng về cho Venus chữa trị, và bấy giờ mẹ chàng mới tá hỏa phát hiện ra con trai đã không nghe lời, lại còn rơi vào bẫy tình của “cái con quỷ cái đó”. Bà nhốt Cupid lại rồi xăm xăm bước ra khỏi phòng, quyết cho cô ả biết thế nào là “sống chung với mẹ chồng”.
Psyche lặn lội khắp nơi tìm Cupid, cuối cùng quyết định đi gặp chính mẹ chồng. Nàng xin làm tôi tớ cho nữ thần Venus để chuộc tội, và bà mẹ chồng đã dùng đủ kế hành hạ cô con dâu tội nghiệp. Venus đổ lẫn hạt đỗ, hạt gạo, hạt ngô rồi bắt Psyche ngồi nhặt; nàng được bầy kiến giúp đỡ. Venus sai nàng đoạt sợi len vàng của bầy cừu lông vàng hung dữ; nàng được cây sậy bày kế gỡ lông cừu mắc vào bụi gai. Venus sai nàng múc nước sông Styx; và nàng được con đại bàng giúp nàng múc nước.
Cuối cùng, bà bắt Psyche phải thực hiện một nhiệm vụ vô vùng hiểm nguy: xuống dưới âm cung xin nữ thần Proserpina (Hy Lạp: Persephone) một ít sắc đẹp cho vào chiếc hộp. Nàng được một tòa tháp cổ chỉ đường tới dòng sông, dạy nàng cho lão lái đò Charon một đồng tiền và vứt cho con chó ngao ba đầu Cerberus chiếc bánh ngọt để đến gặp vị vương hậu của Underworld. Nàng ngỡ rằng sẽ khó khăn lắm, ai ngờ chỉ cần một chút cầu xin, Proserpina đã vui lòng ban cho nàng chiếc hộp chứa một chút sắc đẹp và gửi lời hỏi thăm đến nữ thần Venus. Psyche cầm chiếc hộp trở về, trên đường óc tò mò thôi thúc nàng mở hộp ra, lập tức một luồng âm khí thoát ra khiến nàng xây xẩm mặt mày và gục ngã.
Lúc đó Cupid đã lành vết thương. Chàng nay đã nguôi giận và lại nhớ Psyche, liền phá tan khung cửa sổ đi tìm nàng. Chàng sải đôi cánh trắng bay thẳng tới âm phủ ôm lấy nàng, thu hồi âm khí trở về chiếc hộp rồi đánh thức nàng bằng một mũi tên. Cupid đưa Psyche trở về rồi cầu xin thần Jupiter (Hy Lạp: Zeus) can thiệp. Jupiter ban cho nàng Psyche sự bất tử và được hóa thánh thần. Lúc này bà mẹ chồng không còn lý do gì để làm khó dễ nữa. Một đám cưới hạnh phúc diễn ra, và đứa con trai của Cupid và Psyche sau này chính là thần Voluptas – thần Khoái cảm.
Psyche trong tiếng Hy Lạp nghĩa là “tâm hồn”; khi tâm hồn vượt trùng sóng gió để đi tìm tình yêu, và tình yêu đấu tranh tất cả để được hòa làm một với tâm hồn, thì còn điều gì ý nghĩa và ngọt ngào hơn thế.
